Over dit onderzoek
HBC1
Geschiedenis
Het Hart-Brein Connectie consortium onderzoekt de relatie tussen verstoringen in de bloeddoorstroming en geheugenproblemen.
De grootste winst van de moderne gezondheidszorg is dat we steeds langer leven. De keerzijde hiervan is echter ‘vergrijzing’, wat betekent dat er steeds meer oudere mensen zijn. Op hogere leeftijd komen gezondheidsproblemen vaker voor, waaronder hart- en vaatziekten, geheugenproblemen en dementie. Deze problemen in hart, vaten en hersenen zijn onderling verbonden. Geheugenproblemen en andere stoornissen in het denken, de kernsymptomen van dementie, komen vaak voor bij mensen met beschadigde bloedvaten in de hersenen (bv. na een hersen-infarct). Die verbinding is de kern van dit onderzoeksprogramma. Vanaf 2013 hebben wij in het Hart-Brein Connectie-1 (HBC1) programma onderzoek gedaan naar de relatie tussen verstoringen in de bloeddoorstroming en geheugenproblemen. Wij hebben hierbij ingezoomd op de “hart-brein as”: het hart, de halsslagaders, en de hersenen.
Samenvatting resultaten
De resultaten van HBC1 bevestigen dat een sterke Hart-Brein Connectie bestaat. Patiënten met hartfalen of vaatziekten hebben geheugenproblemen, en patiënten met geheugenproblemen hartfalen. De resultaten laten echter ook zien dat de hart-brein connectie ingewikkelder is dan wij dachten. Een belangrijke les die wij meenemen uit HBC1 is dat een verminderde bloeddoorstroming meestal niet direct leidt tot geheugenproblemen.
Wat wij hebben bereikt in HBC1
Hart-Brein Connectie
Bewijs gevonden dat een sterke
Hart-Brein Connectie bestaat. Patiënten met hartfalen of vaatziekten hebben geheugenproblemen, en patiënten met geheugenproblemen hartfalen.
Samenwerking
Een sterk netwerk van
samenwerking tussen afdelingen van cardiologie, neurologie, radiologie, MRI beeldverwerking
en epidemiologie in 6 academische ziekenhuizen die gezamenlijk geheugenproblemen bij schade aan de bloedvaten onderzoeken, gebruik makend van elkaars kennis en expertise.
Gestandaardiseerd
Een volledig en
gestandaardiseerd testonderzoek waarmee we binnen al deze verschillende afdelingen het hart en de hersenen van patiënten op dezelfde manier in kaart brengen.
Centrale aanpak
Een
centrale aanpak voor het
invoeren, opslaan en analyseren van de data. Inclusief een geautomatiseerde analyse van MRI-beelden van hart, bloedvaten en hersenen. Delen van deze aanpak, worden inmiddels ook toegepast in andere (CVON) studies.
Nationaal en internationaal
De hart brein connectie op de
nationale en internationale kaart gezet.
Van HBC1 naar HBCx
In 2019 is een nieuw onderzoeksprogramma gestart: “HBC-crossroads” (HBCx). In dit programma voegen wij twee nieuwe dimensies toe: 1) de regulatie van de bloeddoorstroming, en 2) factoren die het effect van de bloeddoorstroming op de hersenen kunnen beïnvloeden.
Het doel van HBCx is:
- Het verder ontrafelen van de rol van een verminderde bloeddoorstroming in geheugenproblemen.
- Het zo vroeg mogelijk opsporen van mensen met hart- en vaatziekten die kwetsbaar zijn om geheugenproblemen te ontwikkelen en omgekeerd.
- Het vinden van nieuwe aanknopingspunten voor preventie en behandeling van dit type geheugenproblemen.
Ons uitgangspunt (hypothese) hierbij is dat veranderingen in de bloeddoorstroming een mogelijk omkeerbare oorzaak zijn van geheugenproblemen. Het HBCx programma sluit aan bij het thema van de Hartstichting “Eerder herkennen van hart- en vaatziekten”.
Binnen het Hart-Brein Connectie consortium is een sterk netwerk ontstaan waarbinnen wordt samengewerkt tussen afdelingen van cardiologie, neurologie, radiologie, MRI beeldverwerking en epidemiologie in 6 academische ziekenhuizen, gebruik makend van elkaars kennis en expertise. In HBCx gaan wij nieuwe samenwerkingen aan, zoals met de CVON onderzoeksgroepen RACE-V en RECONNECT. Door de specifieke expertise in deze groepen kunnen wij onze onderzoeksvragen nog beter beantwoorden en vergroten we in hoge mate de deelname van cardiologie experts in het veld. Binnen alle verschillende afdelingen gebruiken wij een uitgebreid en gestandaardiseerd testonderzoek waarmee we het hart en de hersenen van patiënten op dezelfde manier in kaart brengen.
HBCx
Doelen en ambities
HBCx levert aanknopingspunten op voor de preventie en de behandeling van geheugenproblemen die optreden bij mensen met hart- en vaatziekten. Daarnaast levert dit programma testen op die het mogelijk maken om mensen die risico lopen op dit type geheugenproblemen vroeg op te sporen. Tenslotte benutten wij al deze kennis direct in de gezondheidszorg door het opzetten van hart-brein klinieken. Wij streven ernaar geheugenproblemen die veroorzaakt worden door schade aan hart en bloedvaten aanzienlijk te verminderen. Dit uit zich in onze ambities voor de korte termijn en lange termijn:
Op de korte termijn (binnen 5 jaar) streven wij naar:
- Het verbeteren van de patiëntenzorg door de zorg voor mensen met geheugenproblemen gerelateerd aan hart- en vaatziekten onder te brengen in hart-brein klinieken, waarbij gebruik wordt gemaakt van de in HBC1 ontwikkelde speciale Hart-Brein aanpak.
- Het identificeren van aanknopingspunten voor de preventie en de behandeling van geheugenproblemen die optreden bij mensen met hart- en vaatziekten.
- Het uitzoeken hoe gerelateerde aandoeningen, zoals atriumfibrilleren en de aanwezigheid van het alzheimer-eiwit amyloid, bijdragen aan het optreden van geheugenproblemen. Dit leidt uiteindelijk tot betere zorg in de hart-brein klinieken, omdat je kwetsbare ouderen nog beter kan identificeren.
- Het bewust maken van patiënten, artsen en onderzoekers, nationaal en internationaal, van het belang van het geïntegreerd aanpakken van het hart en de hersenen.
- Op de lange termijn (2030-2035) willen wij geheugenproblemen die samenhangen met hart- en vaatziekten verminderen met 25%, door:
- Mensen met hart- en vaatziekten die een hoog risico hebben op geheugenproblemen vroeg op te sporen.
- Het opstellen van nieuwe strategieën om geheugenproblemen bij patiënten met hart- en vaatziekten beter te kunnen behandelen.
- De richtlijnen voor hart- en vaatziekten aan te passen zodat er betere handvatten ontstaan voor artsen om deze geheugenproblemen aan te pakken.
Hoe werkt HBC kliniek?
In de Hart-Brein kliniek werken de cardioloog en internist ouderengeneeskunde/geriater samen, om naar de hele mens met chronische hart- en vaatziekten te kijken. In de hart-brein klinieken kunnen mensen terecht met chronische ziekten van hart- en vaten, zoals bijvoorbeeld mensen met hartfalen, die een groot risico lopen om geheugenproblemen en dementie te ontwikkelen. Huisartsen of specialisten kunnen patiënten aanmelden wanneer zij vermoeden dat hun patiënt met hart- en vaatziekten kwetsbare hersenen heeft. In de hart-brein kliniek is er expliciete aandacht voor het samenspel van hart en hersenen.
Wat meten we
Op dit moment wordt de Hart-Brein kliniek aangeboden in het kader van wetenschappelijk onderzoek. Het doel van het onderzoek dat achter de Hart-Brein kliniek zit is evalueren of de Hart-Brein kliniek leidt tot betere uitkomsten voor de patiënt en tot minder zorgconsumptie.
We meten de:
- Zorgconsumptie gedurende 12 maanden door middel van het afnemen van vragenlijsten en het bekijken van informatie uit het ziekenhuisinformatiesysteem. Met zorgconsumptie bedoelen wij onder andere: bezoek aan de eerste hulp, ziekenhuisopname, duur van ziekenhuisopname, bezoek aan poliklinieken/cardiologie poli.
- Het voorkomen van medische gebeurtenissen in het hart en vaat stelsel, zoals een hartinfarct, hersenbloeding, herseninfarct, dotterbehandeling of een bypass operatie, binnen 12 maanden na het bezoek aan de hart-brein kliniek.
- Kwaliteit van leven op 6 en 12 maanden, door middel van het afnemen van een vragenlijst.
- Veranderingen in zorgbehoefte op 6 en 12 maanden door middel van het afnemen van vragenlijsten .
- Het functioneren van het geheugen en andere cognitieve functies en het voorkomen van depressieve klachten na 12 maanden.
Illustratie HBCx: Veranderingen in de bloeddoorstroming zijn een mogelijke omkeerbare oorzaak van geheugenproblemen
Variatie en regulatie van de bloedstroom
Een belangrijk onderwerp van het onderzoek zal draaien om de hemodynamiek: de rol van veranderingen in de bloedstroming tussen het hart en de hersenen. Daarbij worden een aantal subvragen onderzocht gericht op verschillende lichaamsonderdelen:
Hart:
- Wat is de rol van boezemfibrilleren, verkalking van de aortakleppen en vascular congestion op de breinstructuur en cognitie?
- Kan de behandeling van bovenstaande aandoeningen de hemodynamiek verbeteren en wat betekent dit voor de breinstructuur en cognitie?
- Kunnen we in een vroeg stadium herkennen bij welke patiënten hartaandoeningen zullen leiden tot problemen met cognitie?
Vaten:
- Hebben afwijkingen in de vaten (schommelingen in bloeddruk en reactiviteit van de vaten (bijv. vernauwing of verwijding)) een effect op de bloedtoevoer tot het brein en wat betekent dit voor de breinstructuur en cognitie?
- Kan de verbetering van de bloedstroming de toevoer naar het brein mede verbeteren en wat betekent dit voor de breinstructuur en cognitie?
- Hoe selecteer je de patiënten die de meeste baat bij deze aanpak hebben?
Hersenen:
- Welke patronen van breinschade zijn geassocieerd met hemodynamische verstoring tussen hart en brein?
- Speelt het eiwit amyloid (geassocieerd met de ziekte van Alzheimer) hier een rol in?
Factoren die bloedstroom beïnvloeden
Leeftijd:
Het brein van oudere patiënten met chronische hart- en vaatziekten lijkt meer vatbaar te zijn voor een afname in cognitieve en fysiek functioneren dan van jongere patiënten. Vooral de oudste ouderen zijn een kwetsbare groep voor hemodynamische verstoringen tussen hart en brein. Het HBCx consortium richt zich op deze ouderen en wil uitzoeken wat het effect van hoge leeftijd is op de connectie tussen hart en brein.
Sexe:
Inmiddels is het duidelijk dat mannen en vrouwen anders reageren op risicofactoren van hart- en vaatziekten. Omdat er nog relatief weinig bekend is over het verloop van hart- en vaatziekten bij vrouwen, krijgt dit hoge prioriteit in huidige onderzoeken naar hart- en vaatziekten. Daarnaast zijn sexe verschillen in het HBCx consortium extra interessant omdat vrouwen vaker dementie ontwikkelen dan mannen. De onderzoekers willen weten of er verschillen zijn in hemodynamica, breinschade en cognitie tussen mannen en vrouwen. Daarnaast willen ze onderzoeken of er een risico verschil is tussen mannen en vrouwen in het ontwikkelen van cognitieproblemen door hart- en/of vaatschade.
Omgeving:
Omgevingsfactoren en leefstijl zijn belangrijke risicofactoren voor veel verschillende ziektes.